Viện nghiên cứu cao cấp Toán: cần cơ chế hoạt động đặc biệt

GS Ngô Bảo Châu đề xuất cần cơ chế đặc biệt cả về điều hành và kinh phí cho Viện nghiên cứu cao cấp Toán, và cho biết hằng năm anh sẽ về nước làm việc vào tháng 6 đến tháng 8.

Sáng 1/9 Viện Toán học tổ chức buổi gặp gỡ một số phóng viên để chia sẻ kế hoạch thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán, với sự tham dự của GS Ngô Việt Trung - Viện trưởng Viện Toán học, GS Lê Tuấn Hoa - Viện phó kiêm Chủ tịch Hội Toán học, GS Ngô Bảo Châu cùng nhiều nhà toán học khác.

Theo GS Ngô Việt Trung, Viện Toán học hiện nằm trong Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - một đơn vị hành chính sự nghiệp nên phải hoạt động và thực hiện theo các quy định quản lý hiện hành, có nhiều ràng buộc. Viện nghiên cứu cao cấp về Toán học cần có cơ chế đặc biệt, hoạt động theo quy chế đặc thù, với cơ cấu điều hành về chuyên môn khác hơn.

Viện phó Viện Toán học Lê Tuấn Hoa (giơ tay). Ảnh: VNE.

GS Lê Tuấn Hoa cho hay, Viện Toán có đội ngũ cán bộ nghiên cứu làm việc thường xuyên, được trả lương từ ngân sách. Còn ở Viện Toán cao cấp, các nhà nghiên cứu, giảng viên làm việc tại Viện sẽ không được nhận lương mà nhận một khoản tài trợ nghiên cứu. Thay vì đi công tác hay nghiên cứu ở nước ngoài, các nhà toán học có thể đến đây nghiên cứu.

Cho rằng chủ trương thành lập Viện nghiên cứu Toán cao cấp là mô hình mới ở Việt Nam nhưng đã được thử nghiệm và thành công ở nhiều nước, GS Ngô Bảo Châu mong mỏi, Viện sẽ có nhiệm vụ quan trọng là chấn hưng việc nghiên cứu toán, tạo ra môi trường, không gian nghiên cứu mới cho các nhà toán học.

"Những nhà toán học muốn tiên phong thử nghiệm trước mô hình Viện nghiên cứu này không phải vì muốn được dành riêng sự ưu đãi, tài trợ mà vì chúng tôi xét thấy đã có những điều kiện thuận lợi để thực hiện", GS Châu nói.

Cũng theo GS Châu, Viện sẽ có cơ chế hoạt động đặc biệt, độc lập và chủ yếu do lãnh đạo Viện (3-5 người) điều hành, với sự tham gia của các nhà toán học nước ngoài và nhà toán học Việt Nam ở nước ngoài. Bên cạnh việc phục vụ chủ yếu cho các nhà toán học trong nước đang giảng dạy ở các trường đại học, Viện cũng sẽ đón cả những người nghiên cứu về Vật lý, Sinh học… có đề tài nghiên cứu liên quan đến toán.

“Động lực chính để phát triển toán học cũng như các ngành khoa học khác là tạo ra sự kết hợp giữa các nhà khoa học với nhau. Vì thế tư tưởng then chốt của Viện Nghiên cứu cao cấp về toán là tạo ra sân chơi để các nhà toán học, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước có thể làm việc với nhau”, GS Ngô Bảo Châu nhấn mạnh.

GS Ngô Bảo Châu. Ảnh: VNE.

Đề cập về dự định trong thời gian tới, giáo sư của ĐH Chicago cho biết hằng năm sẽ dành thời gian từ tháng 6 đến tháng 8 (nghỉ hè) về nước làm việc. Còn trong năm học, bên cạnh công việc chính ở ĐH Chicago, giáo sư Châu cũng sẽ thu xếp để về làm việc ở Việt Nam nhiều hơn, thường xuyên hơn.

Theo GS Lê Tuấn Hoa, không thể thành lập được Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán nếu Chính phủ không có sự đầu tư. “Viện KIAS của Hàn Quốc có kinh phí hoạt động là 18 triệu USD một năm, trong đó 15 triệu USD do Chính phủ cấp, 3 triệu USD còn lại do Viện tự vận động tài trợ”, ông Hoa dẫn chứng.

Tương tự, GS Ngô Bảo Châu cũng dẫn chứng, Viện Nghiên cứu cao cấp Princeton nơi ông từng làm việc có khoản vốn lên tới 500 triệu USD và được dùng cho vay để lấy lãi làm kinh phí hoạt động. Và mỗi năm có hàng trăm nhà khoa học đến đây làm việc. “Chúng ta mới thành lập nên không thể làm giống như vậy, mà cần có một cơ chế đặc biệt cho hoạt động của Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán”.

Chiều 1/9, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã tiếp thân mật GS Ngô Bảo Châu và gia đình tại Phủ Chủ tịch. Tham dự buổi gặp mặt còn có Thứ trưởng GD&ĐT Bùi Văn Ga, Thứ trưởng KH&CN Lê Đình Tiến, lãnh đạo Viện Toán học, ĐH Quốc gia Hà Nội… Chủ tịch nước nhấn mạnh, sự kiện GS Ngô Bảo Châu được nhận giải thưởng Fields thực sự là niềm vinh dự lớn, niềm tự hào với đất nước và con người Việt Nam. Sau khi biểu dương thành tích của ngành giáo dục và lắng nghe, trao đổi ý kiến với lãnh đạo các bộ, ngành, Chủ tịch nước cũng hoan nghênh giáo sư Ngô Bảo Châu, dù thành đạt nhưng vẫn bình dị, khiêm tốn và có những phát biểu được Chủ tịch nước rất quan tâm. Mong rằng, giáo sư dù làm việc ở nước ngoài nhưng nếu có điều kiện, hãy dành thời gian về Việt Nam. Giáo sư Ngô Bảo Châu cho biết, sẽ cùng cộng đồng Toán học Việt Nam cố gắng trong khả năng của mình, để ngành Toán học ngày càng tốt lên, nhất là sau khi Thủ tướng quyết định Chương trình trọng điểm Quốc gia phát triển toán học đến năm 2020.

Tiến Dũng (VnExpress)